Analoge fotografie
Met recepten voor alternatief ontwikkelen van zwart-wit films.
Het fotograferen met een analoge camera is weer helemaal hot! Er gaat immers niets boven het fotograferen met camera’s uit al dan niet vervlogen tijden. Roemruchte camera’s vol beeldherinneringen, knappe mechanische perfectie en karakter, zijn een lust voor het oog. Of met moderne eigentijdse analoge camera’s, gemaakt met veel passie voor het vak. Ook hiermee kun je geweldig mooi fotograferen. Aan films en aanverwante spullen geen gebrek. Sterker nog, er zijn meer soorten films te koop dan ooit tevoren en bovendien betaalbaar.
Het fotograferen met een digitale camera is alweer geruime tijd ingeburgerd. Een snelle blik op de achterkant van de camera laat snel zien of de gemaakte opname oké is. Zo niet, dan is een eventuele correctie nooit ver weg, snel werken met deze digitale alleskunner is vaak een fluitje van een cent. Bovendien maken veel handige programma-instellingen het de fotograaf zo makkelijk en probleemloos mogelijk.
Recepten en werkwijze Caffenol CH en CM+i; voor alternatief ontwikkelen van zwart-wit films
Ingrediënten voor deze interessante zwart-wit ontwikkelaar zijn:
• oploskoffie
• vitamine C
• soda (watervrij)
• zout met jodium
Oploskoffie
Gewone koffie werkt niet, maar met Nescafé Original oploskoffie krijg ik altijd goede resultaten.
Vitamine C
In poedervorm is vitamine C zuiverder dan in tabletvorm. Het grote nadeel van tabletjes is dat het ook uit andere ingrediënten als bindmiddel bestaat. Deze werken zeer nadelig in het ontwikkelproces.
Soda (watervrij)
Er zijn twee soorten soda te koop. Belangrijk is de watervrije soort te gebruiken; deze is zuiverder. In de supermarkt ligt meestal de andere vorm (met water) in de schappen. Het kan wel, maar gebruik dan ongeveer 2,7 keer zoveel soda dan in het recept staat aangegeven. Ontwikkel voor de zekerheid eerst een klein stukje film.
Zout
Als laatste hebben we zout met jodium nodig. Handig is dat dit type zout overal verkrijgbaar is.
Caffenol CH – ontwikkelaar op basis van 1000 ml
• water – 1000 ml
• koffie – 40 g
• soda – 54 g
• vitamine C – 16 g
• jodiumzout – 12 g
Caffenol CM+i – ontwikkelaar op basis van 1000 ml
• water – 1000 ml
• koffie – 40 g
• soda – 54 g
• vitamine C – 16 g
• jodiumzout – 10 g
Aanmaken van Caffenol ontwikkelaar
- neem 1 l water met een temperatuur van 26°
- voeg de soda toe en roer tot het volledig opgelost is
- voeg nu de vitamine C toe en roer tot het volledig opgelost is
- voeg in kleine beetjes de oploskoffie toe en
- voeg als laatst het zout toe. Je raadt het al: roeren maar!
- breng op temperatuur tot 20° of 22°
Stopbad (circa 1 min., afhankelijk van het gebruikte stopbad)
Het is belangrijk om na het ontwikkelen, het proces te ‘stoppen’ in een stopbad. Ik gebruik het stopbad alleen als de ontwikkeltijd korter is dan ongeveer 8 minuten. Boven de 8 minuten is water een prima stopbad. Twee tot drie keer water verversen, zorgt ervoor dat fixeer niet met oploskoffie wordt verontreinigd en daardoor langer houdbaar is. ‘Klaar is Kees!’
NB Een alternatief is citroenzuur in poedervorm. Doe 14 g hiervan in 1 l water en je hebt meteen een zelfgemaakt stopbad.
Fixeren (circa 4 tot 5 min., afhankelijk van de gebruikte fixeer)
De film is na het stopbad nog steeds lichtgevoelig. Fixeer maakt daar een eind aan. Het is een gemeen goedje, maar hiervoor is ook nog een alternatief aanwezig.
Doe 360 g zout in 1 l water en roer zeer goed. Zoveel zout lost nu eenmaal lastig op in 1 l water. Met deze zoutoplossing vraagt het fixeerproces veel geduld van de fotograaf. Het duurt zeker 8 uur voordat je de deksel van de ontwikkeltank mag openen.
Wil je niet zo lang wachten, dan zijn er genoeg standaard fixeerpoeders als ‘Tetenal Vario Fix Powder’ of vloeistoffen verkrijgbaar die het werk ook uitstekend doen.
Het ontwikkelproces
Belangrijk is dat recepten, tijden en temperaturen nauwgezet opgevolgd worden. Maatbekers voor ontwikkelaar, fixeer en eventueel een stopbad, moeten strikt gescheiden worden gehouden.
Ook de filmkeuze is van belang, elke film heeft immers zijn eigen ontwikkelrecept en ontwikkeltijd nodig. Nadat de eerste film opgedroogd is en op de lichtbak ligt, kan deze beoordeeld worden en kun je eventueel aanpassingen doen. Kom niet in de verleiding om te veel in één keer aan te passen.
Als de ontwikkelaar in de tank zit, kiep dan eerst twee keer en zet de tank krachtig op de tafel neer zodat eventuele luchtbelletjes los van de film komen. Vervolgens om de minuut voorzichtig één keer kiepen met weer aandacht voor eventuele luchtbellen op de film. Het contrast van de film kan beïnvloed worden door het aantal keer kiepen. Hoe vaker je kiept, hoe hoger het contrast van de film. Hoe minder je kiept… Nou ja, je begrijpt me wel.
Voor ILFORD FP4 film (125 ASA) gebruik ik Caffenol CH – 15 min. @ 20°
Voor ILFORD HP5 film (400 ASA) gebruik ik Caffenol CH – 15 min. @ 20°
Voor Kentmere film (400 ASA) gebruik ik Caffenol CH – 15 min. @ 22°
Voor ILFORD HP5 film (400 ASA) gebruik ik Caffenol CM – 10min. @ 20°